Sazan Balığı

Sazan balığı (Cyprinus Carpio) tatlı sularda yaşayan bir dip balığıdır. Göl ve yavaş akan dere ve nehirlerdeki sıcak ve durağan sularda yaşayan, buradaki solucan, böcek ve bitkilerle beslenen bir balık türüdür. Sazan balığının en aktif olduğu ortamlar 22-28°C sıcaklıklardaki sulardır. Genel olarak 2-30°C’deki sularda yaşayabilirler. Dünya genelinde 1500’e yakın türü bulunmakta olan sazan balığının Türkiye’de 30 cins ve 70 farklı türü bulunmaktadır.
50 yıla kadar yaşayabilen sazan balığı 1,5-2 metre uzunluğa ve 60 kilograma varan ağırlıklara erişebilirler. Ülkemizde yaşayan sazan balıkları ise ortalama olarak 30 kg ağırlığındadırlar. Pullu veya pulsuz olabilmekle beraber balığın rengi vücut şekli yaşadığı ortama göre farklılık göstermektedir. Fakat genel olarak koyu yeşil sırt, karın altı ve yanları yeşile çalan kahverengi tonlarındadır. Genellikle pullu olan sazan balığının baş kısmı genelde pulsuzdur fakat vücudun büyük kısmı cycloid adı verilen pullarla kaplıdır. Sazan balıklarının en belirgin özelliği ise üst çenelerinde bulunan dört adet bıyıktır ve bu bıyıklar sayesinde görme yetisi düşük olan sazan balığı avını bulur ve etrafındaki nesneleri algılar.  
Ağız yapısı küçüktür fakat dudakları kalın ve oynak yapılıdır. Ağzında diş bulunmayan sazan balıkları yiyecekleri farinks adı verilen yutak dişleri ile öğütürler. Sazan balığının eti oldukça kılçıklı olmaktadır. Yaşadığı suyun zeminine göre etinin özellikleri değişmekte, kumlu dibi olan sulardaki sazan balıklarının eti çamurlu sulardaki sazan balıklarına göre daha lezzetli olur. Çamurlu suda yaşayan sazan balıklarının eti oldukça yoğun kokmaktadır.

Sazan Balıkları Nasıl Ürerler?
Sazan balığının üreme dönemi ilkbahar ve yaz aylarında olup coğrafi konuma göre değişiklikler göstermektedir. Ülkemizde sazan balıklarının üreme dönemi Nisan-Haziran ayları arasındadır. Yumurtalar bırakıldıktan sonra suyun içerisindeki bitkilere yapışır. Bir dişi sazan balığı bir defada yarım milyona yakın yumurta bırakabilmektedir.
Fakat bu yumurtaların çoğu açılamadan diğer su canlılarına yem olmaktan kurtulamazlar. Sazan balığı yumurta bırakıldıktan sonra suyun sıcaklığına bağlı olmak kaydı ile en fazla bir hafta sonra yumurtasından çıkar. Yine ortam koşullarına göre yaklaşık 3 yılda erişkin olan sazan balığı yaklaşık olarak 50 yıla kadar ömürlerini sürdürürler.

Sazan Balığı Nerelerde Yaşar?
Dünyada birkaç bölge haricinde hemen her yerde sazan balığına rastlamanız mümkündür. Ülkemizde Akdeniz ve Güneydoğu bölgeleri dışında kalan tüm tatlı sularda sazan balığına rastlamak mümkündür. Bu bölgelerin dışında Akdeniz’deki Göksu Irmağı’nda da bol miktarda sazan balığı mevcuttur. Genellikle sürüler halinde yaşarlar.
Sazan balığı avınızı akarsuda yapacaksanız hedef meranız akıntının yoğun olduğu yerler, kıyıya yakın sazlıklar veya taş altları, akıntının anafor yaptığı alanlar olmalıdır.  Eğer göl veya göletlerde avlanıyorsanız akıntı olabilecek dere ağzı, sazlıklar, kayalıklar ve ağaç gölgelerinin olduğu yerleri tercih etmelisiniz. Genel olarak bu bölgelerde genç sazan balıkları bulunmakta olup büyük ve yaşlı balıklar daha çok derin bölgeleri tercih ederler. 

Sazan Balığı Hangi Dönemde Avlanmalıdır?
Sazan balığının açlık seviyesinin en yüksek olduğu ve dolayısı ile en aktif olduğu zaman dilimi üreme sonrası dönemdir. Coğrafi konum, suyun sıcaklığı durumuna göre genel tabiri ile ülkemizde Temmuz ayı ile sazan avcılığı balığın yumurtlama dönemine girmesi ile hareketlenmeye başlamaktadır fakat Ağustos ayı başları daha verimli geçmektedir. Bu dönem yumurtlama dönemindeki yorgunluğun atılması ile azalarak seyir eder.
Sazan balıkları kış uykusuna yatan bir tür olduğu için ilk hareketlilik döneminden sonra Eylül ayı ortalarından Ekim ayı sonlarına kadar kış mevsimine hazırlık nedeni ile oldukça hareketli ve besin depolama telaşına düşmesi ile avcılık tekrar verimli hale gelir. Bu dönemde avlanılan balıkların eti daha lezzetli olmaktadır.

Sazan Balığı Nasıl Avlanılır?
Sazan balığı avcılığında başarı oranını arttıran en önemli unsur hangi olta veya yem kullanmaktan ziyade meranın iyi bir şekilde yemlenmesidir. Yem olarak kullanabileceğiniz en verimli ürünler küspe, yüksek proteinli hazır yemler, patates, şekerli su yardımı ile hamur kıvamına sokulacak olan ekmek, nohut ve bakla gibi bakliyatlardır.

Yemleme işleminin güzel bir şekilde yapılması avınızın daha iyi sonuçlar vermesine olanak sağlayacaktır. Yemleme işleminden sonra avdaki diğer önemli bir unsurda avda kullanılacak yemlerdir. 

Boili Nedir?
Sazan avcılığında başarı şansınızın en yüksek olduğu yem türü boili olarak kabul görmektedir. Boili kesin bir tarifi olmamakla beraber yüksek proteinli ve balıkların tercih ettiği yemlerin karıştırılıp hamur haline getirilmesi işlemidir.

Solucan
Sazan balığının karşı koyamadığı bir diğer yem solucandır. Burada önemli olan unsur solucanın iğneye takılması esnasında çok fazla zedelenmemesi ve dolayısı ile canlı kalarak su altında hareket edebilmesidir. Bu hareketlilik sayesinde sazan balığının bıyıklarına göndereceği titreşimler balığın oltanıza yönelmesine olanak sağlayacaktır.

Mısır
Kokusu ve içerisindeki protein nedeni ile sazan balığının dikkatini çeken ve oldukça yaygın olarak kullanılan bir yem çeşididir. Konserve olarak da temin edilebilmesi ve her daim bulunabilmesi en büyük avantajı iken konserve mısırın kolay dağılması en büyük dezavantajıdır. Taze mısır konserve mısıra göre daha dayanıklı ve daha verimlidir.

Hamur
Ekmek, un veya mısır unundan veya hepsinin karışımında elde edilebilmektedir. Verimliliğin arttırılması için hamura koku verebilecek malzemeler de ekleyebilirsiniz. Vanilya, kakao, şeker, yumurta, özel kokulu malzemeler kullanabileceğiniz bazı malzemelerdir. Tercih tamamen size kalmıştır.

Çekirge
Canlı olarak yakalanması ve sonrasında oltaya takılması verimliliği arttırmaktadır.

Sazan Avında Hangi Olta Kullanılmalıdır?
Sazan balığı avında 2 tür olta kullanılmaktadır. Bunlardan biri dip oltasıdır ki sazan balığı genelde diplerde gezinmekte olduğu için oldukça makul bir takımdır. Dip oltanın da genel olarak 3 türü vardır. Bunlar;

 Dip olta Yönetmeliklerde belirtilen “..iç sularda amatör balıkçılık, üzerinde en çok 2 iğne bulunan tek olta veya birer iğne bulunan 2 olta ile yapılabilir..” hususu dikkate alınarak hazırlanmalıdır. 3 veya daha fazla iğne kullanılması durumunda amatör balık avcılığı dışına çıkılmış olunacaktır.

 Küspeli dip olta Balıkçılık malzemesi satılan yerlerden alınabilecek küspelerin ortalarına delik açılıp vidalı takıma monte edildikten sonra üst veya altı kısmından 3-4 iğne takıma takılır ve yarım metre kadar bir boşluktan sonra fırdöndü ile bedene bağlanarak takım hazırlanmış olur. İğneye mısır, solucan vb. yemler takılabilecektir. Bu takımın avantajı küspenin yağı ve kokusunun balığı oldukça fazla cezbetmesidir.

 Hamurlu dip olta Malzemeciden temine edilebilecek sazan yayının üzerine iğneler takıldıktan sonra yaklaşık yarım metre üstten fırdöndü ile bedene bağlanması ile hazırlanır. Hazırlamış olduğumuz hamuru sazan yayının içerisine sıkıştırarak doldururuz ve iğnelere asıl yemlerimizi takıp takımı ava hazır hale getirmiş oluruz.

Sazan avcılığında kullanılan 2. temel olta türü ise şamandıralı sistemdir. Şamandıralı sistemde balığın yakalanıp yakalanmadığını anlamak oldukça kolaydır. Oltanın hazırlanışında iğneden sonra bedene bir hareketli stoper takılır. Bu stoper sayesinde takının suyun içerisinde ne kadar derinlikte seyir etmesini ayarlamış olursunuz. Stoperden sonra takıma şamandıra ekleriz.

Sazan Balığı Nasıl Temizlenir?
Sazan balığı pullu ve kılçıklı olmasından dolayı temizlenmesi oldukça uğraştırıcı bir balık türüdür. Balığın büyüklüğüne göre farklı yöntemler kullanılmaktadır. Küçük boyutlardaki sazan balığının derisindeki pullar bir bıçak yardımı ile kuyruk kısmından baş kısmına doğru pulların ters yönünde kazıtılarak çıkartılır. Büyük balıklarda ise pullar bu kadar basit ayrılmaz. Burada yapmanız gereken ise yüzgeçleri kestikten sonra derinin yüzülerek çıkartılmasıdır.
Sazan balığının kılçıklarının temizlenmesi işlemi ise daha da zordur. Oldukça fazla kılçıklı bir ete sahip sazan balığının kılçıklarının tek tek temizlenmesi gerekmektedir. İri sazan balıklarında kılçıklar daha belirgin olduğu için temizlenmesi küçük sazan balıklarına nispeten daha kolaydır.

Sazan Balığı Nasıl Pişirilir?
Pulları ve kılçıkları temizlenmiş olan sazan balığımızı tavada veya mangalda pişirebilirsiniz. Bol su ile güzelce yıkanan balığımızı bir süre bol tuz ile elde edilmiş tuzlu su karışımında bekletmeniz etin lezzetini arttıracaktır. Yaklaşık yarım saat tuzlu suda bekletilen sazan balığının suyunu iyice süzdükten sonra 15-20 cm’lik halkalar şeklinde kesiyoruz. Sarımsak, karabiber gibi yardımcı malzemeler etin lezzetini arttıracağı için kullanmanızda bir sakınca yoktur. Havanda dövülmüş veya ince ince kesilmiş sarımsak parçalarını balığın etinin içerisine yerleştirdikten sonra sazan balığımız pişirilmeye hazır hale gelmiş olur.
Direk olarak mangalın üzerine veya tavada pişirilecekse bol ve iyice kızdırılmış yağa atıp güzelce pişirildikten sonra afiyet olsun.