Çipura Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Çipura Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Çipura(Çupra): Sparidae familayasına ait Akdeniz balığıdır. Ege ve Akdeniz de yaygın görülmektedir. Marmara Deniz'inde ise çok az nadir görülmektedir. Genel olarak tropikal, yarı tropikal ve ılıman kuşaklarda yaşamlarını sürdürmektedirler. Çipuralar çamurlu ve kumlu ortamlarda yaşamaktadırlar. Lagünlerde ve nehir ağızlarında da görülmektedirler. Ağırlıkları 0,5 ve 3 arasındadır. Boyları ise 25-30 cm'dir. Kuvvetli çene yapısı nedeni ile kabuklarla beslenmektedirler. Ekim-Aralık zamanları üremektedirler. Vücut yapıları başı iri, oval, dudakları etli ve burunu kütdür. Sırtı koyu mavi ve gri renkli olmaktadır. Gözleri arasında V şeklinde yıldızsı bir bant bulunmaktadır. Ülkemizde deniz balığı olarak en fazla çipura balığı yetişmektedir. Çipura balığı yetiştiriciliği yapmak istiyorsak denizden alınan suyla karada temiz havuzlarda ve denize yerleştirilen ağ havuzlarında ve kafeslerde yetiştirebiliriz. Çipura balığı yetiştiriciliğini yaygınlaştırmak için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı düzenlemeler yapmıştır. Muğla-Bodrum da Güvercinlik Koyu'nda, Beymelek dalyanında ve Antalya - Kaş'ta çipura yetiştiriciliği yapılmaktadır. Çipura balığını her istediğimiz yerde yetiştiremeyiz. Yetiştirsek bile kar elde edemeyiz. İşletmenin çipura balığı yetiştirmek için iyi ve doğru yerlerde kurulması gerekmektedir. Denizin temiz olması oldukça önemlidir. Çünkü balıkların gelişimi temiz sularda daha sağlıklı ve verimde olmaktadır, böylelikle karda yüksek olmaktadır. Kafeslerin yetiştirildiği koylar, hakim rüzgarlara karşı korunmuş olmalıdır. Yoksa balıklar azgın dalgalara dayanamayıp parçalanırlar ve ölürler. Tatil köyleri, yerleşme merkezleri vs. yerler olmamalıdır. Gürültüden, ışıktan ve atıklardan zarar görebilirler. İşletmenin olduğu yerin ulaşım problemi olmamalıdır. Yem ve diğer ihtiyaçlar için hemde yetiştirilen balığın daha sağlıklı pazarlanabilmesini sağlamaktadır. Ağ kafeslerini koyacağımız yerin deniz ulaşımına engel olmaması gerekmektedir. Kış mevsiminde sular soğuduğu zaman, suyun sıcaklığının belli derecelerinin altına düşmemesi için kafeslerin koyulduğu derinlik en az 5m olmalıdır. Bu şartlar yerine getiridikten sonra Tarım ve Köy İşleri İl Müdürlüğüne dilekçe ile müracat edilmelidir. Gerekli belgeler tamamlandıktan sonra çipura balığı yetiştirilebileceğine dair fizibilite raporu hazırlayıp Tarım ve Köy İşleri Bakanlığına tekrar müracat edilmelidir. Tesislerde yılda üretilen balık miktarı 30 ton ise Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı İl Müdürlüğü onaylayarak bize geri vermektedir. Daha büyük kapasiteli tesislerde ise, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı onaylamaktadır.

Çipura Balığının Yetişme Aşamasından Önce Üreme Fizyolojisi:

Çipura balıkları çift cinsiyetlidir. Gonad gelişimi ve hermafrodit özellik göstermektedir. Çipura balıkları üzerinde yapılan bir araştırmada 21+,-3 derece 'de 4 aylık çipuraların gonadlarında hücresel ve şekilsel olarak sıfır farklılaşma olmadığı görülmüştür. 5.ayında ise çipura balığında topoğrafik farklılaşma görülmektedir. Bu dönemde bağlayıcı doku cinsiyet dokusunun sırt ve karın kısmı gelişmektedir. 8.ayında çipura balığı, üreme organında yeni yumurta yapıları oluşmaktadır. 9.ayda yumurta hücrelerinin dejenerasyonu tamamlanmaktadır. 10-11. aylarda sperm hücresi gelişmeye devam etmektektedir. 12. ayda ise üremenin ilk başlangıcıdır. 13. ve 16. aylarda cinsiyet dönüşümü başlamaktadır. 17.ayda populasyonda %80 oranında dönüşüm başlamaktadır.

Çipuranın Yumurta Hücresinin Gelişimi 7 Aşamadır: Hücreler mitoz bölünme ile çoğalmaktadır.

1-)İlkel yumurta hücreleri çok küçük olup boyutları 8-12 mikron arasındadır.

2-)Yumurta hücresinin etrafında folikül oluşmuştur. Bu hücrenin ikinci katını oluşturmaktadır.

3-)Hücrelerin boyutları 40-200 mikron büyüklüğüne ulaşmaktadır. Etrafları folikül ile tamamen çevrilidir.

4-)Vitellogenesis başlamıştır. Yumurta çapı 200-350 mikron arasındadır. Lipoid maddelerin stoplazama içinde birikimi başlamıştır.

5-)Çipuranın stoplazması lipoid damlacıklarla doludur. Vitellogenesis hızlanmıştır. Yumurta büyüklüğü 300-350 mikron arasındadır.

6-)Yumurta sarısı tabakası lipoid damlasının ikinci halkanın oluşmaya başladığı yer olan hücre kenarına doğru itmektedir. Yumurta çapı 600 mikrondur.

Çekirdek içi maddeler protein sentezinde ve besin maddesi birikiminde rol oynayan çekirdek içi maddelerin çekirdek zarına yapıştığı görülmektedir.

7-)Vitellogenesis tamamlanmıştır. Yumurta çapı 700-800 mikron arasında değişim göstermektedir. Çekirdek içi maddeler merkeze doğru çekilmeye başlamıştır. Mikropil deliği bu dönemde oluşmaktadır. Yumurta değişimine uğramaksızın bir kaç hafta bu durumda kalmaktadır. Şartlar sağlandığında folikül tabakasındaki kasların kontraksiyonu ile ovulasyon meydana gelmektedir. Ama abiotik ve biotik şartlar uygun olmazsa yumurtalar geri emilmektedir.

Anaçlar Ve Yumurtlama:

Anaç olarak 2-6 yaşlarındaki çipuralar kullanılmaktadır. Anaç bireyler genç dönemlerinde seçilerek büyütülebileceği gibi doğal ortamlardan da olta ile yakalanmaktadırlar. Yetiştiricilik ortamlarında tutulan erkek çipuraların testislerinde sperm oluşması tamamlanmış olmasına rağmen,dişilerde yumurta hücreleri sadece vitello Genezis'in son safhasında gelişme göstermektedir. Sonra hızlı bir şekilde bozulmaya uğradığından doğal ortamlarda yakalanmış anaçların kullanılması daha iyi sonuç vermektedir. Ama yıllar sonrada ıslah çalışmalarından verimli sonuçlar almak istiyorsak insan eli ile yetiştirilen balıklardan yumurta alımı tekniklerini çok iyi geliştirmemiz gerekmektedir. Çipuralardan mevsim dışı yumurta elde etmek için tankların, sıcaklığın ve ışıklandırmanın kontrol edilebileceği sistem ile donatılması gerekmektedir. Yani kelaj çalışması yapmamız gerekmektedir. Kelaj çalışması ile balıklardan mevsim dışı yumurta alabilmekteyiz. Çipuralarda 1mgr/kg olacak şekilde yapmış olduğumuz hormon uygulamasının yumurtlama periyodunu uzattığı, anomaliyi azalttığı ve 75 mgr/kg tek enjeksiyon GrRH uygulamasının dişilerde %80 üzerinde yumurtlama işleminin özendirildiği görülmektedir. Çevresel koşulların optimum olarak sağlanması sayesinde yumurtlama tüm yıl boyunca devam etmektedir. Hormon uygulamasında 48-72 saat sonra yumurtlama işlemi başlamaktadır. Uygulamadan sonraki birkaç gün içinde, yumurtlama meydana gelmektedir. Yumurtlama başladıktan bir hafta içindede populasyon içindeki dişilerin yumurtlama zamanı aynı döneme rastgelmektedir. Yumurtlama işlemi genellikle 24 saat aralıklarla ve gün batarken meydana gelmektedir. Yumurtlayacak populasyon strese karşı çok hassas olduğu için yumurtlama süresince stres faktörü ortadan kaldırılması gerekmektedir. Yumurtlama süresi içinde oositlerin bir kısmı vitellogenesis safhasına başlarken diğer bir kısmıda vitellogenesisin son safhalarını geçirmektedir. Bu nedenle vitellus maddesi yılın birkaç ayında yumurtalıklarda devamlı olarak bulunmaktadır.

Yumurtlama Özellikleri Ve Embriyojik Gelişim:

Cansız yada döllenmemiş yumurtalar birkaç gün içinde opak renk halini almaktadırlar. Opak rengi aldıktan sonra tankın dibine çökmektedirler. Tanktan canlı yumurtaları ayırmak için tekli ve çiftli reküparatör sistemleri kullanılmaktadır. Çiftli sistemde ilk kollektöre atık maddeleri toplarız. Buradan geçmekte olan su diğer kollektörde bünyesinde bulundurduğu canlı yumurtaları toplamayı sağlamaktadır. Alınan yumurtalar alındıkları ortamla aynı sıcaklıktaki inkübatör tanklarına yerleştirilmelidirler. Ortam sıcaklığı artı eksi 050 C dereceyi geçmemelidir. İnkübasyon sıcaklığı ise 16-180 C arasında olmalıdır. İnkübatörlerde doğal deniz suyu tuzluluğu kullanılmaktadır. İnkübatörlere ortalama 1500-2500 adet/ıt yumurta konulmaktadır. İnkübatör işlemi boyunca ışık kullanılamaz. İnkübatörlerin bulunmuş olduğu tanklarda saatte %40-60 su değişimi uygulanmaktadır. Ortamı karanlık olmalıdır.

Çipuralarda Prelarval Ve Postlarval Dönem:

Prelarvallar, yumurtadan çıktıklarında 2,6 - 2,8 mm boya sahiptirler. Başları vücutlarına oranla küçük, gözleri küçük ve pigmentsizdir. Pigmentasyon sarı ve siyahtır. Sarı pigmentleri post - enal ve medio ventralde sıra ile bulunmaktadırlar. Prelarvalarla boydaki toplam artış ile vitellüsün azalması çok yakından ilişkili olup sıcaklığın etkisi altında kalmaktadır. Çabuk tüketilen vitellüs boyda ani artış yaratmasına rağmen larva için iyi bir sonuç değildir. Düşük sıcaklıklarda vitellüs absorbsiyonunda boy geç uzamakla birlikte toplam boy artışı fazla olmaktadır. Bu dönemde larvanın hareketinin az olması enerji tüketimini düşürmektedir. Harcanmış olan enerjide larvanın orgenel gelişiminde kullanılmaktadır. Çok düşük sıcakjlıklarda ise larva vücudunda bozulmalar görülmektedir. Larvanın ağız - anüsünün açılması ile gözlerde pigmantasyon meydana gelmesi ile postlarvel evre başlamış olmaktadır.

Çipura Yetiştirme Dönem;

Çipura yumurtalarının embriyolojik gelişimi tamamlayıp larvaların çıkması ile larva yetiştiriciliğide başlamaktadır. Biyotik, yabancı biyotik ve abiyotik faktörler kontrol altına alındığı sürdürülebilir akuakültür tesislerinde yapılmaktadır.

Larval Dönem:

Tanklar silindir-konik yapıda olup polyester ve fiberylas malzemeler ile üretilmiştir. Çipuralar prelarvaları yoğun üretim koşullarında 80-100 adet/ıt olacak şekilde tanklara yerleştirilmektedir. Bu tankların seçiminde üretim kapasitesi ve uygulanacak larva yetiştiriciliği tekniği ile ilgili olmaktadır. Çipura larva yetiştiriciliğinde açık ve kapalı devre sistemler kullanılmaktadır.

Sövraj(Mikropartikül Yemlere Geçiş)Dönemi;

Larval dönem tamamlanması ile sövraj dönemi başlamaktadır. Larval dönemden sonra 40-42 gün arasında larvalar canlı yemden mikropertikül yeme adapte olcakları sövraj bölümüne geçiş yapmaktadırlar. 10-15m küplük tanklar kullanılmaktadır. Tankların dip kısımları konik ve silindir yapıdadır. Tankların iç kısmı gel-coat kaplı olup bu yüzey sayesinde mikrooraganizmaların kolonikleşmesi engellenebilmektedir.

Ön Büyütme;Ön büyütme ünitesinde kullanılan tank özelliği sövraj bölümünde kullanılan tank özellikleri ile aynıdır. Gelişim özelliklerine göre 60-70 gün arası sövraj ünitesini terk eden yavru balıklar boylarına ayrıldıktan sonra ön büyütme ünitesine alınmaktadır.

Büyütme: Kuluçkahanelerden ve ülkemizde doğal ortamdan temin edilen çipura yavruları porsiyonluk boyuta getirebilmek üzere denizel ve karasal ortamda kurulan yetiştirme sistemlerinde farklı teknikler kullanılarak büyütülmektedirler. En çok yarı entansif ve entansif yetiştirme yöntemleri kullanılmaktadır.

Ekstansif Yetişme Yöntemi: Bu yöntem için açık denizden, kıyısal bölgelerdeki denize bağlantısı olan su birikintileri ve lagünlerden faydalanılmaktadır.Açık denizlerde yapılan yetiştiricilikte deniz yosunları üretimi yapılmaktadır. Kıyı bölgelerdeki lagünlerde ise çipura, levrek, kefal ve yılan balığı üretimi yapılmaktadır.

Yarı Enstansif Yetiştirme Yöntemi: Havuz yetiştiriciliği yöntemidir. Toprak ve beton havuzlarının yanında portatif yapıdaki polyester ve polmerden yapılmış branda havuzlardanda yararlanılmaktadır. Kıyı alanları ağ ile çevrilip üretim yapılmaktadır. Toprak havuzlarda ise jeo - membran sistemi uygulanmaktadır.

Enstansif Yetiştirme Yöntemi;Ülkemizde ve dünyada en çok kullanılan yöntemdir. Bu yöntemde yüzey ağ kafes sistemlerinde yetiştirilme işlemi yapılmaktadır. Akuakültür çalışmalarının gelişmesine bağlı olarak birim alandan daha çok verim almayı sağlaması açısından su içinde yetiştirme sistemleri geliştirilmiştir. Deniz Çipurası İle Çiftlik Çipurası Arasındaki Farklar için tıklayınız.